بعضی از خانواده ها گاهی آنقدر به مودب بودن بچه های خود حساس می شوند که به وادی افراط و تفریط کشیده می شوند و نمی دانند که فرزند آنها در چه شرایط سنی قرار دارد و چه اقتضائاتی دارد؟ شاید بچه 8 ساله هنوز آداب مراسم ختم را نداند و... اما به مرور زمان و با شیوه های تربیتی و رفتار شماست که باید درک کند، چه رفتاری مناسب کجاست. این ادب مقدمه عاقل بودن بچه ها و تقوا پیدا کردن آنها در دوران بعد از کودکی است. مودب بودن از همین فهم رعایت قانون شروع می شود.
چرا کودکم فحش می دهد؟
یکی از علت ها فحاشی در کودکان که محیط اطراف کودک، از پدر و مادر و خانواده گرفته تا اقوام و دوستان و تلویزیون و مهدکودک و... آنطور که باید برای تربیت کودک مناسب نیست و روی رفتار کلامی او اثر می گذارد. علت دیگر فحاشی کودکان می تواند این باشد که آنها نمی توانند خشم خود را کنترل کنند و فحش دادن در حقیقت، یک نوع ابراز خشم و پرخاشگری کلامی برای آنهاست، مانند مواردی که کودکان در حالت خشم کتک کاری می کنند یا چیزی را پرتاب می کنند و کارهایی از این دست. در واقع این حالت برخوردی ناشی از ناتوانی در کنترل خشم در کودک است.
الگویی به نام پدر و مادر
هرچند الگوی اصلی رفتار کودک، پدر و مادر هستند اما این روزها بسیاری از برنامه های کودک، به جهت اینکه مختص دوره سنی خاصی تهیه نمی شوند و طیف گسترده ای از کودکان یکی دو ساله تا نوجوانان این برنامه ها را می بینند، ادبیات نامناسبی را به بچه ها منتقل می کنند. بازی های رایانه ای و کارتون ها هم گهگاه کلمات نامناسبی را به بچه ها آموزش می دهند. از سوی دیگر کودک شما ممکن است در مهدکودک یا حتی در جمع های فامیلی از دخترخاله و پسر دایی اش کلمات نامناسب را بیاموزد. دیدن فیلم ها و سریال های بزرگترها که مختص سنین کودکی نیست هم، قطعا باعث بدآموزی ها و انتقال ادبیات نامناسبی به بچه ها می شود.
فحاشی کودک برای نخستین بار
یکی از مهم ترین جنبه های نیازهای روانی کودک، نیاز به جلب توجه اطرافیان و به خصوص پدر و مادر است. این نیاز به جلب توجه در مواردی مانند به دنیا آمدن فرزندی دیگر، اختلافات خانوادگی و... بیشتر هم می شود. پس دقت کنید که اگر کودک متوجه شود که از طریق فحاشی نمی تواند توجه شما را جلب کند. سعی کنید در مراحل ابتدایی، فحاشی فرزندتان را نادیده بگیرید اما اگر راهکار بی توجهی جواب نداد و در دفعات بعدی هم شاهد تکرار کلمه ناسزا از سوی فرزندتان بودید، چاره ای ندارید جز اینکه خیلی جدی با فرزندتان صحبت کنید.
اگر فحاشی در جمع بود
اگر بی توجهی و تذکر به کودک جواب نداد و به هر صورت در جمعی خانوادگی یا دوستانه، کودک از کلمه نامناسبی استفاده کرد، پیش از هر چیز سعی کنید کنترل خود را حفظ کنید. به یاد داشته باشید که همه کسانی که در آن مهمانی هستند هم به هر حال به گونه ای با چنین مسئله ای مواجه شده یا خواهند شد. دستپاچه نشوید و به هیچ وجه سعی نکنید موضوع را لاپوشانی کرده یا عوض کنید. لبخند بزنید و پیش از اینکه دیگران چیزی بگویند بگویید: «امان از بچه های این دوره و زمانه، از هر جایی یک چیزی یاد می گیرند و بدون اینکه بفهمند استفاده می کنند». پس از این مرحله دقت کنید که به هیچ وجه در حضور جمع با کودکتان تندی نکرده و او را تحقیر نکنید.
وقتی کودک به فحاشی ادامه می دهد
ممکن است شما همه توصیه های ما تا اینجا را هم به کار ببندید اما باز هم کودک شما به فحاشی ادامه دهد. در این صورت باید از راهکارهای تشویقی و تنبیهی مناسب برای اصلاح رفتار نامناسب او استفاده کنید. با کودک صحبت کنید و به او بگویید که درصورت فحاشی و استفاده از کلمات نامناسب، او را تنبیه می کنید.
این تنبیه باید با توجه به سن کودک و میزان اصرار او بر رفتار نامناسبش تعیین شود. می توانید پس از هر بار فحاشی از او بخواهید دقایقی به اتاقش برود و در آنجا تنها بماند تا مثلا زمان 5یا 10دقیقه ای سپری شود. یا می توانید درصورتی که به رفتارش ادامه داد برای او محدودیت هایی درنظر بگیرید؛ مثلا از دیدن برنامه مورد علاقه اش محرومش کنید یا برنامه تفریح و پارکی را که داشته لغو کنید.
قلقلک های مؤدبانه
می توانید علاوه بر روشهایی که گفته شد، احترام لفظی و عملی به بچه ها از شیوه های دیگری هم استفاده کنید:
* با روش نقاشی کردن شروع کنید و بعد از اینکه فرزندتان نقاشی کشید یا هر نوع اثر هنری را خلق کرد به او بگویید که دوست دارد شما آن نقاشی را کجا بگذارید؟ چطور از آن مراقبت کنید؟ و... مهم است که به حاصل تلاش او احترام بگذارید و به خودش هم یاد دهید که مراقب زحمات خودش باشد.
* در مورد بهترین و بدترین کارهای اعضای بدن که می تواند انجام بدهد، از او سؤال کنید.
* با هم چند قانون ساده برای آنکه رابطه تان خوب بماند تنظیم کنید و در اتاقی نصب کنید تا اگر کسی خلاف آن عمل کرد معلوم شود و تذکر بگیرد.
* در اوقات فراغت تان مهمانی بگیرید یا مهمانی بروید، به خانه سالمندان سربزنید و... تا بچه ها ادب عملی شما را یاد بگیرند.
* یکی از دلایل رفتار هر روزه خودتان مثل نماز، سلام کردن به دیگران و... را رعایت ادب بدانید و دلیل این کار را برای او توضیح بدهید.